Cmentarz ocalony

8 kwietnia z inicjatywy fundacji Ari Ari, w obecności Filipa Szczepańskiego z Komisji Rabinicznej do spraw cmentarzy, odbyło się symboliczne ustawienie tablic na żydowskiej, do niedawna zapomnianej, nekropolii.

– Niebawem w Rynku, w samym centrum miasta, stanie trzecia tablica upamiętniająca społeczność żydowską Skępego – zapowiada Longin Graczyk z fundacji Ari Ari.

Od minionego czwartku dwie tablice wskazujące na lokalizację cmentarza żydowskiego stoją na porośniętym lasem terenie nad Jeziorem Małym. Dzięki temu każdy, kto pojawi się na obrzeżach Skępego, dowie się, że w tym miejscu właśnie pochowanych zostało wielu mieszkańców ich miasta i gminy pochodzenia żydowskiego. Tablice mają nie tylko upamiętnić to miejsce niedawno ocalone od zapomnienia, ale i poinformować wnikliwego przechodnia o historii owej nekropolii.

Cmentarz żydowski w Skępem został zniszczony przez nazistowskich okupantów podczas II wojny światowej. Jest miejscem spoczynku wielu pokoleń Żydów, bo pierwsze wzmianki o osadnictwie żydowskim w Skępem pochodzą z 1793 roku. Dane z roku 1827 roku pokazują, że na 978 mieszkańców Skępego wówczas aż 55 było Żydów, by pod koniec lat '30 XX wieku było to już ponad 300 osób. Mieszkańcy narodowości żydowskiej stanowili więc w miasteczku ważną grupę społeczną, prowadzili sklepy, piekarnie, byli rzemieślnikami, odciskali ważny ślad w historii miejscowości. Koniec gminy żydowskiej w Skępem datuje się na początek II wojny światowej, w grudniu 1939 roku Żydzi, którzy nie uciekli ze Skępego lub nie zostali pomordowani przez niemieckich nazistów, trafiła do warszawskiego getta. Po wojnie do Skępego wrócili nieliczni.

Pozostał cmentarz, a właściwie las na miejscu zniszczonej i zapomnianej nekropolii. I tak było do czasu zainteresowania się miejscem przez skępiankę, Bożenę Ciesielską i fundację Ari Ari, którzy wspólnie z Grupą Historyczno-Poszukiwawczą "Gustaw" uporządkowali cmentarz, znajdując pojedyncze fragmenty nagrobków.

W miniony czwartek fundacja Ari Ari ustawiła na skraju cmentarza dwie tablice z informacjami w języku hebrajskim i polskim. Było to możliwe przy finansowym wsparciu stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce i zaangażowaniu miasta i gminy Skępe.

Cmentarz żydowski można znaleźć nad Jeziorem Małym, przy ulicy Rybackiej. Teraz miejsce to wyznaczają drewniane tablice.

Tekst i fot. Lidia Jagielska