Wspominali Jerzego Pietrkiewicza

W czwartek 20 kwietnia w Miejskim Centrum Kulturalnym z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Ziemi Dobrzyńskiej odbył się wieczór wspomnień poświęcony Jerzemu Pietrkiewiczowi

– Jerzy Pietrkiewicz, urodzony na ziemi dobrzyńskiej, był wybitnym pisarzem, który nasz region wprowadził do kultury europejskiej – mówi dr Adam Wróbel. – Nasz wielki dobrzynianin potrafił zintegrować wewnętrznie aż trzy kręgi tożsamości: lokalnej, narodowej i europejskiej. 

Jerzy Pietrkiewicz urodził się 29 września 1916 roku w Fabiankach. Został wcześnie (w wieku 14 lat) osierocony. Najpierw zmarła jego ukochana matka Antonina, rok później ojciec Jan. W 1934 roku Pietrkiewicz ukończył gimnazjum im. ks. Długosza we Włocławku, potem studia w Warszawie. Był związany z grupą warszawskich pisarzy pochodzących ze środowisk wiejskich „autentystów”. Publikował w pismach „Kuźnia Młodych”, „Okolica Poetów”, „Prosto z Mostu”.

Emigracja do Wielkiej Brytanii

W 1939 roku opuścił kraj i przez Rumunię oraz Francję udał się na emigrację do Wielkiej Brytanii. Tam ukończył uniwersytet w St. Andrews. Doktorat z anglistyki uzyskał w 1947 roku na londyńskim King’s College. W latach 1950-1979 był profesorem i kierownikiem Departamentu Języków i Literatur Słowiańskich na Uniwersytecie Londyńskim, gdzie wykładał literaturę polską. Za jego najważniejsze dzieło naukowe uchodzi praca „Literatura polska w perspektywie europejskiej”.

– Pietrkiewicz uzyskał w Anglii wyjątkową rangę uniwersytecką – katedrę personal chair – podkreśla dr Wróbel. – Jest to niejako osobista katedra, która ulega likwidacji dopiero po zgonie profesora. Ten tytuł i stanowisko przyznane Pietrkiewiczowi są szczególnie szanowane i rzadko przyznawane nawet naprawdę wybitnym uczonym.

Immunitet od papieża

W latach ’80 XX wieku zaczęły się ukazywać w Polsce tłumaczenia niektórych jego angielskojęzycznych powieści oraz wiersze. Od tego czasu publikował też swoje teksty w takich czasopismach jak: „Pamiętnik Literacki”, „Inspiracje”, „Regiony”, „Poezja”, „Gazeta Niedzielna”, „Przekrój”, „Słowo”, „Przegląd Katolicki”, „Odra”. Przyjaźnił się z księdzem Janem Twardowskim i Karolem Wojtyłą.

– Nasz poeta otrzymał od papieża Jana Pawła II specjalny immunitet, na mocy którego jedynie jego przekłady na język angielski poezji Karola Wojtyły są traktowane jako pełnoprawne na całym świecie – dodaje  dr Adam Wróbel.

Jerzy Pietrkiewicz zmarł w Londynie 26 października 2007 roku. Został pochowany w Polsce w dwóch miejscach: jedna urna z prochami spoczęła w grobie rodzinnym w Szpetalu Górnym, druga w Skępem w krużgankach klasztoru.

– W Londynie odbyła się msza święta w kościele Matki Bożej Częstochowskiej, w której uczestniczyłem – wspomina dr Wróbel. – Twórczość Pietrkiewicza cechuje oryginalna gwara kujawska. Pierwsza powieść „Po chłopsku” napisana w wieku 22 lat zawiera obrazy rodzinnej wsi. W napisanej po angielsku autobiografii „Na szalach losu” przede wszystkim odkrywa ten dosyć mało znany świat, czyli ziemię dobrzyńską i jej ludzi. Znajdujemy tam wiele dobrzyńskich fotografii i grafikę Rajmunda Lewandowskiego (lipnowskiego artysty i lekarza – przyp. red.). Jerzy Pietrkiewicz zawsze wspominał dobrzyńskie oberki, bardzo cenił Lecha Wałęsę.

Wiele wyróżnień

Pietrkiewicz jest patronem Publicznej Szkoły Podstawowej w Fabiankach oraz Ośrodka Kultury Dobrzyńskiej w Rypinie. Jego imieniem została również nazwana biblioteka w Zespole Szkół Katolickich imienia księdza Jana Długosza we Włocławku. W 2007 roku  uhonorowany został tytułem „Honorowy Członek Dobrzyńskiego Towarzystwa Naukowego w Rypinie”. Nieznany szerzej i niedoceniany w Polsce, określany był przez znawców jako „drugi po Conradzie mistrz słowa angielskiego i polskiego”.

– Jerzy Pietrkiewicz był polskim poetą i teoretykiem poezji, angielskim prozaikiem, krytykiem i historykiem literatury polskiej, poliglotą, znawcą języka i literatury, profesorem Uniwersytetu Londyńskiego, ale też pozostał dzieckiem z dobrzyńskich Fabianek i zachował trwałe i serdeczne więzy z ziemią dobrzyńską  – mówi dr Wróbel. – Szczególne miejsce zajmowała w życiu i twórczości Pietrkiewicza Matka Boska Skępska.

Wczesny debiut

Pietrkiewicz zadebiutował w wieku 19 lat tomikiem „Wiersze o dzieciństwie”. Rok później ukazał się tematycznie związany z debiutem poemat „Prowincja”. Pierwszy okres jego twórczości to wiersze i poematy, głównie o tematyce religijnej i egzystencjalnej. Po 1939 roku napisał „Szarżę pod Kutnem” czy zbiór opowiadań „Umarli nie są bezbronni”. Jest autorem ośmiu powieści w języku angielskim, publikowanych pod pseudonimem Peterkiewicz od 1953 r. Już w pierwszej – „Sznur z węzłami”  – z 1953 roku zaprezentował typ wyobraźni chłopskiej i zarazem polskiej. Jej tematyka to dzieciństwo autora, dom rodzinny, wieś i ojczyzna. Za jedną z najważniejszych uznawana jest powieść „Odosobnienie” z 1959 roku. W języku angielskim opublikował także autobiografię i szereg opracowań krytycznoliterackich. Tłumaczył poezję polską na język angielski i angielską na polski. Był jedynym tłumaczem na świecie oficjalnie upoważnionym do przekładu poezji Karola Wojtyły na język angielski.

Towarzystwo pamięta mistrza

Organizatorem wzruszającej wieczornicy był zarząd Towarzystwa Miłośników Ziemi Dobrzyńskiej w Lipnie i Miejskie Centrum Kultury w Lipnie. Goście i inicjatorzy spotkania przypomnieli postać Jerzego Pietrkiewicza, jego dorobek literacki i dokonania. Była niepowtarzalna okazja do wspomnień o wielkim Polaku, synu naszej ziemi.

O stronę artystyczną wieczornicy zadbały utalentowane „Dzieciaki-kukiełczaki” z lipnowskiego domu kultury, a Dorota Kostecka zaprezentowała nowy, bezpłatny numer „Gazety lipnowskiej”, pisma społeczno-kulturalnego Towarzystwa Miłośników Ziemi Dobrzyńskiej.
„Gazeta lipnowska” to periodyk społeczno-kulturalny o długiej tradycji. Był wydawany już w okresie międzywojennym w latach 1929-1934. TMZD wznowiło wydawanie periodyku w 1989 roku. Do dzisiaj do rąk czytelników trafiło 56 numerów gazety, bo najpierw ukazywała się systematycznie co kwartał, później (ze względów finansowych) rzadziej. Każdy kto chce przyczynić się do wydania kolejnych numerów lub poszerzyć grono członków czy sympatyków TMZD, powinien zadzwonić pod numer 512 183 649.
 

Tekst i fot. 
Lidia Jagielska