Przeszli śladami kikolskich Żydów

Obecna młodzież nie ma prawa pamiętać czasów przedwojennych. O tym jak wyglądało życie w jej rodzinnej miejscowości prawie sto lat temu, młodzi ludzie mogą dowiedzieć się od nielicznych już seniorów. Z zaangażowaniem poszukują więc śladów kultury zniszczonej przez okupanta

Wszystko za sprawą ogólnopolskiego projektu: „Szkoła Dialogu”. To program edukacyjny, którego celem jest zapoznanie uczniów i społeczności z historią Żydów w Polsce oraz ich wkładem w społeczny, kulturalny i ekonomiczny rozwój konkretnej miejscowości. Biorą w nim udział dwie klasy gimnazjum włączonego do Szkoły Podstawowej w Kikole (III c i II c).  Od września uczniowie docierają do materiałów o Żydach w Kikole. Korzystali z informacji od lokalnych mieszkańców, a także ksiąg dostępnych w Archiwum Państwowym w Bydgoszczy. Przygotowali własne logo programu oraz stronę internetową, na której będą publikować zebrane informacje.

Wycieczka do miejsc pamięci

Jednym z przedsięwzięć w ramach projektu była wycieczka „Śladami Żydów kikolskich”, podczas której chcieli przybliżyć informacje na temat lokalnych Żydów mieszkańcom Kikoła. Ruszyli ze skwerku w centrum miejscowości. To wokół niego znajduje się bowiem najwięcej budynków, które przypominają o obecności osób tej narodowości na tych ziemiach. Uczniowie dotarli do informacji, które mówią o tym, że Żydzi zaczęli osiedlać się w Kikole ok. połowy XVIII w. Działała tam synagoga/bóżnica, łaźnia rytualna, a z czasem zaczął funkcjonować także dom noclegowy dla ubogich podróżujących Żydów. Były lata, w których w Kikole mieszkało ok. 400 Żydów. Zajmowali się głównie handlem. Przed wybuchem drugiej wojny światowej ich społeczność w Kikole liczyła najprawdopodobniej około 200 osób. Jesienią 1939 roku wywieziono ich do gett w Warszawie i Łodzi. Zniszczono także tutejszą synagogę, mykwę i Kirkut/cmentarz.

– Nie wiedziałem wcześniej zbyt wiele o Żydach, którzy kiedyś tu mieszkali. Dzięki udziałowi w projekcie wiem już, które budynki do niech należały i czym się zajmowali – przyznaje Jakub Łukiewski, uczeń gimnazjum w Kikole biorący udział w projekcie Szkoła Dialogu.

Lekcja historii

Na trasie wycieczki, przy miejscach związanych ze społecznością żydowską, stali uczestnicy projektu, którzy prezentowali informacje o danym budynku. Przy okazji pokazywania dawnych miejsc związanych ze społecznością żydowską wspominano także o ich kulturze. Nie zapomniano przy tym o święcie Chanuka przypadającym 12 grudnia, które trwa 8 dni, a każdy z nich symbolizuje świeca zapalana w specjalnym świeczniku. Podczas Chanuki nie zabrania się pracować. Nie wolno jednak nic robić, gdy palą się chanukowe światła, wszyscy mają wtedy odpoczywać.

Uczniowie solidnie przygotowali się do organizacji wycieczki. Uprzątnęli także teren zapomnianego żydowskiego cmentarza założonego na przełomie XVIII/XIX w. Wcześniej zmarłych grzebano na cmentarzu żydowskim w Lipnie. Zniszczony został w 1940 roku przez Niemców.

– Podziwiam ogromne zaangażowanie tej młodzieży. Uczniowie podzielili się zadaniami i z zapałem je realizują. Gościliśmy w naszej szkole edukatorów z tego projektu, którzy prowadzili u nas zajęcia i oni są pod dużym wrażeniem tego, co wykonaliśmy. W marcu pojedziemy do Warszawy, gdzie w Teatrze Narodowym będzie rozstrzygnięcie konkursu. Walczymy o tytuł „Szkoły Dialogu”, który posiada niewiele szkół – mówi Ireneusz Bednorz, nauczyciel historii.

Przyjemne z pożytecznym

Intencją uczniów nie jest jedynie udział w projekcie, a co za tym idzie możliwość zdobycia cennych nagród w tym ogólnopolskim konkursie. Postawili sobie za cel odrestaurowanie starego cmentarza i umieszczenie ocalałych tablic nagrobnych, które udało się im odszukać w trakcie realizacji projektu. Planują także umieścić w miejscu dawnego żydowskiego cmentarza tablicę pamiątkową. Co więcej, każdego roku będą miały miejsce wycieczki śladami Żydów kikolskich organizowane w Dniu Pamięci Ofiar Zagłady. Poza tym zdobyte informacje wraz z wideoprzewodnikiem, audioprzewodnik, przewodnikiem w formie pisanej, dokumentacją zdjęciową, quiz wiedzy o Żydach, itp., które przygotowali uczniowie podczas trwania projektu, zamieszczą na ogólnodostępnej stronie internetowej, aby wszyscy zainteresowani mieli do nich dostęp.

Tekst i fot. 
Natalia Chylińska-Żbikowska